Uit de hand gelopen vriendschap
Dat er op de Yorkshire Moors meer valt te zien dan een kudde schapen bewijst Ross Raisin met zijn sterke debuut Aards paradijs.
Kathy Mathys
Op zoek naar een vakantieboek dat zich op stranden vol afleiding laat lezen en toch de aandacht vasthoudt? Dan is het debuut van Ross Raisin misschien iets voor u. Raisin brengt in Aards paradijs een licht verontrustende hommage aan de regio waar hij opgroeide, landelijk Yorkshire in Noord-Engeland. Zijn beklemmende verhaal speelt op de Yorkshire Moors, ‘een enorme lap paars die zich tachtig kilometer naar zee uitstrekte’. Het grillige heideland speelt een sleutelrol en Raisin zet het ruwe landschap op meesterlijke wijze neer. Hij vermijdt de pittoreske teneur van toeristische folders. Meer nog, de 19-jarige verteller Sam Marsdyke gruwelt van de manier waarop stadsmensen het land inpalmen. Met hun terreinwagens banen ze zich luidruchtig een weg door de heide en ze kopen de oude boerderijen op om er chique hotels van te maken. Sam heeft geen uitstaans met de snobs uit het Zuiden, tot de familie Reeves haar intrek neemt in een nabije boerderij. De eenzame en geïsoleerde Sam is gefascineerd door de 15-jarige dochter des huizes, Josephine. Tussen de twee ontwikkelt zich een vriendschap die met de nodige kortsluitingen kampt.
Op het moment dat Josepine en Sam hun toevlucht zoeken tot elkaar hebben we al enige tijd in het hoofd van de zonderlinge verteller vertoefd. We weten inmiddels dat Sam betrokken was bij een lokaal schandaal. Hij zou een meisje op school hebben proberen te verkrachten. Sinds dat incident leeft Sam in het drukkende gezelschap van zijn zwijgzame moeder en norse vader. De boerenstiel maakt Sam rustig, al krijgen zijn psychotische trekjes nu en dan de bovenhand. De dorpsbewoners schelden hem uit voor boeman of verkrachter. Jospehine kent Sams voorgeschiedenis niet en uit pure verveling trekt het stadmeisje op met de excentriekeling.
Net zoals in The Butcher Boy van Patrick McCabe of – onlangs nog – in Waar je valt van M.J. Hyland dringen we diep door in de textuur van een gestoorde geest. Raisins verteller is een merkwaardig personage dat in staat is tot scherpe en komische uitlatingen maar een schrijnend gebrek heeft aan empathie en zelfkennis. De stadslui en de grimmige oude boeren zijn minder kleurrijk dan het hoofdpersonage, maar dat komt vooral doordat Sam mensen in hooguit twee dimensies ziet.
De taal in dit veelbelovende debuut is al even wonderlijk als het landschap. Jammer dat er in de vertaling zoveel verloren gaat van Sams sappige idioom. De Yorkshire slang maakt van het origineel een poëtische krachttoer.
Aards paradijs is als thriller nog wat aarzelend, al zijn er kippevelmomenten in het tweede deel van het boek. Raisin maakt vooral indruk als begeesterend verteller en uitstekend observator van sociale codes. Zijn satirische beschrijvingen van de invasie van het platteland door de beau monde uit Zuid-Engeland zijn erg grappig.
***
Ross Raisin, Aards paradijs, vertaald door Marion Op den Camp, Nieuw Amsterdam Uitgevers, 239 blz. – Oorspronkelijke titel: God’s Own Country.