Engeland bezet
Hoe had Engeland gereageerd op een Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog? Owen Sheers combineert feit en fictie in het spannende ‘Verzet’.
Kathy Mathys
Ooit vluchtte een Welshe prins met zijn manschappen voor de Engelse koning Edward I. De soldaten trokken de Welshe Black Mountains in en werden nooit meer teruggezien. De mannen verdwenen in het spierweefsel van de aarde, vertelt de legende. In Wales geloven velen dat het geheimzinnige leger zou ontwaken om het land te verdedigen in tijden van nood.
Deze Welshe legende vormt niet toevallig het hart van Owen Sheers’ tweede roman. In september 1944 laten alle mannen uit het Welshe valleidorpje Olchon hun onverwittigde vrouwen achter. Die reageren woedend en verbijsterd. Ze begrijpen niet hoe hun echtgenoten kunnen vertrekken, net nu de Duitsers Engeland pletwalsen. Wanneer een kleine Duitse legereenheid neerstrijkt in de vallei zijn de vrouwen aanvankelijk wantrouwig. Wat willen ze van hen? De tractor? Een paar eieren misschien? In wintertijd geraakt het dorp steeds meer van de rest van het land geïsoleerd. De vrouwen en de soldaten zoeken voorzichtig toenadering. Het lijkt wel alsof de sneeuw hun voorgeschiedenis heeft weggevaagd en de oude wetten en normen niet langer gelden.
‘Verzet’ gaat uit van de Duitse triomf in Normandië en van Hitlers inname van Parliament Hill. Dat de Duitsers in 1944 nooit voet aan Engelse bodem zetten, betekent nog niet dat dit verhaal volledig uit de lucht is gegrepen. De angst voor een Duitse invasie zat er bij de Engelsen goed in en er werd grondig werk gemaakt van een Britse verzetsorganisatie. Foto’s en documenten van haar activiteiten bleven bewaard en die vormden het vertrekpunt voor ‘Verzet’.
Sheers komt aanzetten met levendige details over de Duitse invasie. Het standbeeld van Nelson is in tweeën gezaagd. Churchill buldert op de radio dat de ondergang verkiesbaar is boven collaboratie. Toch is dit bovenal een kleinschalig verhaal over een zestal vrouwen en evenveel mannen die een oorlog trachten te doorstaan. Eerst zijn de Duitse soldaten niet meer dan spoken die in het mistige dal rondhangen. Geleidelijk aan krijgen ze meer vlees om de botten en lijken ze zelfs de plaats te gaan innemen van de vermiste boeren. Sheers beschrijft die overgang heel subtiel en overtuigend. Zowel de vrouwen als de de Duitsers zijn volwaardige personages die zich niet makkelijk als ronduit goed of slecht laten bestempelen. Ze worstelen met herkenbare vragen rond schuld en loyaliteit. Sheers groeide op in landelijk Wales. Dat hij het landschap goed kent, laat zich voelen in de bevreemdende beschrijvingen van de melkachtige lucht en het ondergesneeuwde bergdal. Poëzie, spanning en personages met wie je meeleeft: ‘Verzet’ is een sterke opvolger van ‘Het Afrikaanse dagboek van Arthur Cripps’, waarmee Sheers in de prijzen viel.
***
Owen Sheers, Verzet, Vertaald door Ankie Blommesteijn, Anthos, 329 blz.