Meer dan een moeder
Ze stond altijd in de schaduw van haar beroemde minnaar, de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright. Toch is Mamah Borthwick Cheney minstens zo fascinerend, schrijft Nancy Horan in ‘Alles uit liefde’.
Kathy Mathys
Frank Lloyd Wright weidde in zijn autobiografie niet uit over de vrouw voor wie hij zijn echtgenote en zes kinderen verliet. Misschien was de herinnering aan Mamah Borthwick nog te pijnlijk. Tijdens haar ochtendwandelingen passeerde Nancy Horan jarenlang voorbij het huis van Mamah en haar echtgenoot Edwin Cheney, zonder dat ze er de geschiedenis van kende. Een bezoek aan het huis van Wright op Oak Park Avenue, Chicago, legde de kiem voor haar biografische roman. Horan begon zich af te vragen wie de vrouw was met wie Wright in 1909 naar Europa trok. Mamah Borthwick liet nauwelijks documenten achter na haar dood. Er bleven enkel tien brieven bewaard aan Ellen Key, de Zweedse feministe van wie Borthwick essays vertaalde. Horan baseerde zich op de kranten die schandaal spraken over de liaison, op memoires van vrienden en bekenden en op boeken over het werk van Wright. Ze wilde ‘zo dicht mogelijk bij de historische feiten blijven’, schrijft Horan. Het verhaal van de geliefden is wonderbaarlijk genoeg en behoeft geen opsmuk.
Wright is een lokale beroemdheid in Chicago, wanneer hij in de vroege twintigste eeuw het huis ontwerpt van Borthwick en Cheney. Borthwick is meteen gegrepen door de bijzondere contructies van Wright: ‘Binnen voelde het als een heiligdom, als een kapel in het bos.’ Borthwick adviseert haar opdrachtgever en dat resulteert in een intensieve samenwerking. Tijdens hun gesprekken over kunst en filosofie ontdekken de twee dat ze buitenbeentjes zijn in het bekrompen Oak Park dat ze schertsend ‘de verblijfplaats der heiligen’ noemen. Ze worden verliefd en na een jaar van geheime ontmoetingen kan Wright Borthwick ervan overtuigen om hem te vergezellen naar Berlijn. Hun escapade is voorpaginanieuws in de V.S. Koppen als ‘Predikant hekelt zogenaamde zielsverwantschap’ zijn geen verzinsels van Horan. Ze plukte ze uit authentieke knipsels. Borthwick leed onder de laster en voelde zich schuldig tegenover haar kinderen, John en Martha. In hotelkamers ‘doorwasemd van bezorgdheid’ glijdt ze weg in depressies, die ze steeds weer te boven komt. In Amerika heeft Borthwick, die altijd al ambities koesterde als schrijfster of vertaalster, goede connecties met de vrouwenbeweging.Tijdens haar Europese odyssee botst ze op de geschriften van Ellen Key, die een liefdeloos huwelijk als een vorm van prostitutie bestempelt. Borthwick klampt zich vast aan Keys woorden en begint haar werk te vertalen voor de Amerikaanse markt.
Cheney stond een echtscheiding toe en liet Borthwick de kinderen af en toe zien. Wrights vrouw bleef hardnekkig weigeren. Toch bouwde Wright een prachtig huis voor Borthwick en hemzelf in Wisconsin. Horan is duidelijk goed vertrouwd met het werk en de visie van de man die een boom liet oprijzen in het midden van zijn huis. Ze portretteert Wright als gepassioneerd en gedreven zonder hem te verheerlijken. Hij kon jaloers uit de hoek komen, betaalde zijn werknemers niet altijd uit en werkte zich voortdurend in de schulden. Borthwick is een fascinerende vrouw die leefde in een tijdperk dat moeders zich altijd en onvoorwaardelijk moesten opofferen voor hun kinderen. Ze herkende zichzelf in de feministe Charlotte Perkins Gilman die schreef: ‘Het is niet voldoende om moeder te zijn: een oester kan moeder zijn.’ Net als Wright was Borthwick geen heilige. Wel was het een vrouw die tot in het diepste van haar vezels besefte dat je maar één keer leeft en dat kinderen niets hebben aan diepongelukkige ouders.
Horan had weinig bronnen over het intieme leven van Borthwick en Wright. In haar meeslepende roman laat ze zien hoe het wellicht was voor de geliefden. Hun conversaties over feminisme of Japanse kunst vloeien heel natuurlijk voort uit het verhaal. Het proza is discreet en elegant. ‘Alles uit liefde’ vertelt niet enkel het verhaal van Mamah Borthwick. Het is ongetwijfeld erg herkenbaar voor duizenden vrouwen wereldwijd.
***
Nancy Horan, Alles uit liefde, vertaald door Anneke Bok en Nan Lenders, Mouria, Amsterdam, 447 blz. Oorspronkelijke titel: Loving Frank.