Kate Grenville – Het verre paradijs
Vijf redenen om dit boek te lezen:
1) een spannende geschiedenis:
In 1788 reist de jonge Engelse astronoom William Dawes per schip naar Australië. De vloot meert aan bij wat later Sidney zou worden. Dawes houdt zich ver van de boeven en moordenaars, die het nieuwe land komen bevolken. In zijn eenzame boshut wacht hij tevergeefs op de komst van een volgens de metingen voorspelde komeet. Wanneer een groep aboriginal-kinderen schoorvoetend nadert, neemt Dawes’ belangstelling voor het firmament af. William Dawes’ notities over de taal van de inheemse bevolking vormen het vertrekpunt voor Grenvilles roman. De historische feiten dateren van ruim tweehonderd jaar geleden, maar dat houdt Grenville niet tegen om er een doorleefd verhaal van te maken. Net als in ‘De verborgen rivier’ drijft ze de spanning heel subtiel op.
2) een fascinerende sterrenkijker:
In ‘Het verre paradijs’ vinden we geen William Dawes, wel ene Daniel Rooke, avonturier en sterrenkijker. Dat de maan wisselend een smalle streep en een schijf is, leek Rooke als kind een plagerig trucje. Zijn fascinatie met de grillige schoonheid van priemgetallen en hemellichamen voert Rooke naar de academie voor scheepvaart.
In ‘De geheime rivier’, dat de shortlist van de Booker Prize haalde, verdeelde Grenville haar aandacht over een handvol kolonisten, waarbij niet iedereen even scherp in focus kwam. Dat is heel anders in dit boek waarin alles draait om de jonge Rooke, zijn dromen, verlangens en moeilijke keuzes. Rooke is een stille outsider, die niet goed is in vlotte praatjes en scheepsmaatgrappen. Net als het kraakverse Australië is Rookes geest een onontgonnen gebied. Hij leert zichzelf pas kennen na zijn Australische avonturier. Grenville laat ons net dicht genoeg bij Rooke komen om geïntrigeerd te zijn én om een deel van het mysterie intact te laten.
3) prikkelende dilemma’s:
Grenville is niet enkel geïnteresseerd in een goed verhaal. Ze stelt op een ongedwongen manier vragen over goed en kwaad, over vrije wil en lotsbestemming. Wanneer de onervaren Rooke de zeewind door zijn haren voelt wapperen, voelt hij zich de koning te rijk. Geleidelijk aan leert hij de gruwelen kennen die onder de stijve marinerituelen schuilgaan. Ooit een man voor wie beschaving gelijkstond aan thee in porseleinen kopjes verandert Rooke in een twijfelaar die de goede bedoelingen van zijn oversten in vraag stelt. Dat Rookes oerwoudidylle niet zal blijven duren, weet je al voor je aan dit boek begint. Toch wordt dit boek nooit voorspelbaar en blijven de morele kwesties prikkelend en relevant.
4) het Australische landschap:
Als er toch nog een reden is waarom we Baz Luhrmans bombastische film ‘Australia’ uitzaten, dan waren dat de mooie plaatjes. Bij Grenville vind je geen oeverloze landschapsbeschrijvingen. Haar stijl is behoorlijk onderkoeld. Toch heeft ze het over ‘knoestige roze monsters (met) artritische vingers kriskras in de lucht’ en niet over bomen. Grenvilles Australië is een stille, bevreemdende plek, waarin Rooke zichzelf zou willen verliezen. Als aspirant-botanicus wil Rooke de planten beschrijven maar hij geraakt niet verder dan een beginnende taalleerling die om de juiste woorden verlegen zit. Dat levert originele beelden op. Rooke voelt zich als een blinde, alsof zijn gezichtsvermogen onvoldoende functioneert om al die stralende nieuwheid in woorden te vatten.
5) namen noemen:
Heel knap hoe Grenville de relatie tussen Rooke en Taragan, het aboriginalmeisje die hem woorden leert in ruil voor hapjes Engels, in beeld brengt. Taragan is veel meer dan een exotische droom op wie Rooke zijn dromen projecteert. Toch leer je haar nooit echt goed kennen. Grenville houdt het mooi in balans en laat zich niet verleiden tot geromantiseer. ‘Het verre paradijs’ laat heel goed zien hoe zelfs een schijnbaar onschuldige taalles nooit vrijblijvend is. Rooke en Taragan wisselen meer uit dan enkel taalsnippers. Met elk woord ontsluit ze een stukje van haar wereld en dat blijft niet zonder gevolgen. Taragan noemt Rooke haar ‘kamara’, haar vriend. Maar of dat ook zo blijft?
Kathy Mathys
Kate Grenville, Het verre paradijs, Anthos, Amsterdam, 254 blz.
Oorspronkelijke titel: The Lieutenant.